هر آنچه باید درباره فیدیبو، کتابراه و طاقچه دانست!

این روزها با گرون شدن قیمت کاغذ و افزایش چند صد درصدی قیمت کتاب‌ها، خیلی از ناشرها و خواننده‌ها به فکر یه روش برای دور زدن گرونی‌ها و کم کردن هزینه‌های جانبی افتادن. خب اگه نخوایم از کاغذ استفاده کنیم گزینه‌های محدودی داریم که از اون‌ها میشه به نوشتن روی چرم و سنگ، فروش کتاب از طریق ریختن فایل اون روی سی‌دی، کتاب صوتی و در نهایت هم کتاب الکترونیک اشاره کرد.

صنعت کتاب الکترونیک در ایران رو میشه نوپا و رو به رشد دونست؛ این روزها تقریبا همه آدم‌هایی که از تکنولوژی سر در میارن و خوشبختانه کرم کتابی چیزی هم هستن؛ اسم آمازون رو شنیدن. آمازون رو میشه پیشتاز بی‌رقیب ارائه کتاب الکترونیک در اونور آب دونست. عرصه‌ای که گوگل و … هم نهایت تلاششون رو می‌کنن جای پاشون رو اونجا محکم کنن. به لطف تحریم‌ها و میل از 0 شروع کردن ما ایرانی‌ها و استانداردهای غیراستاندارد ارشاد، ورود آمازون به ایران عملا ممکن نبوده و نیست. البته کیندل‌ها با قیمت‌های نسبتا زیاد وارد ایران شدن ولی استقبالی که شاید و باید ازشون نشد. به سه دلیل:

• 1. ناشرهای ایرانی جایی در کیندل نداشتن و خرید کتاب الکترونیک صرفا با دلار و ناشرهای غیر فارسی‌زبان ممکن بود.
• 2. زمانی که کیندل وارد ایران شد؛ ما ملت شریف و همیشه قهرمان، درکی از چیزهایی مثل حقوق ناشر، مترجم، نویسنده و … نداشتیم. در واقع تصور ما این بود که ما برای کتاب پول میدیم؛ چون ناشر برای کاغذ و جوهر پول داده. در نتیجه اصلا برای ما قابل درک نبود که کتابی بگیریم که نه تنها کاغذ و جوهر که اصلا حضور فیزیکی نداشته باشه. در اون دوران نسخه pdf کتاب‌ها بطور رایگان در اینترنت منتشر می‌شد و کسی هم اعتراضی نداشت. طبیعتا وقتی شما بتونید یه کتاب رو رایگان دانلود کنید حاضر نیستید برای همون محصول پول بدید.
• 3. فونت فارسی شرایط خاص خودش رو داره. شیوه حروف‌چینی ما کاملا با فونت لاتین متفاوته. راست‌چین بودن زبون ما یکی از مسائلی هست که هنوزم که هنوزم توی خیلی از سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها رفع نشده.

خب ما تا اینجای کار یه جمعیت چند میلیونی داریم که علیرغم همه مشکلات داره با سرعت در دنیای تکنولوژی پیش میره و امکاناتی زیادی هم بواسطه شرایط ویژه‌ای(!) که داره براش وجود نداره! اینجاست که فیدیبو، طاقچه، کتابراه و … متولد میشن.

این سه اپ برای باز کردن راه‌شون دردسرهای زیادی داشتن. اولین دردسر این بود که هیچکدوم از دو طرف توجیه نبودن. یعنی نه خواننده‌ها درکی از خرید Ebook داشتن و نه ناشرها حاضر بودن کتاب‌هاشون رو در بستر اینترنت منتشر کنن؛ به خصوص اینکه دل خوشی هم از اینترنت نداشتن و با وبسایت‌هایی که کتاب‌ها رو اسکن و رایگان منتشر میکردن در کلنجار بودن. در واقع پیش‌برد صنعت کتاب الکترونیک ورای یه کسب و کار ساده هست و رسالت اصلی این کسب و کارها، ایجاد و حفظ فرهنگه!

خب چرخ گردون چرخید و رسیدیم به جایی که امروز هستیم. امروز اگه بخوایم کتاب الکترونیک بخریم آپشن‌های زیادی داریم. معروف‌ترین‌هاشون فیدیبو، کتابراه و طاقچه هستن.

فیدیبو، طاقچه یا کتابراه؟ مسئله این است

خب برای شروع می‌ریم سراغ home page این سه تا اپ؛ چیزی که در نگاه اول ازشون می‌بینیم و ذهنیت ما رو تشکیل میدن. طاقچه و فیدیبو وقتی برای اولین بار اپ رو باز می‌کنید؛ یه معرفی/راهنمای مختصر هم دارند. صفحه اصلی سه اپ:

با طاقچه شروع می‌کنیم. طاقچه بالاترین منو رو به تقسیم‌بندی بین سه بخش اصلی اپ اختصاص داده. اینکه همون اول کار راه کسایی که دنبال کتاب صوتی هستن رو از بقیه جدا کرده خیلی آپشن مناسبیه و باعث میشه با چیزی روبرو نشیم که دنبالش نیستیم! درباره کتابخانه همگانی هم جلوتر توضیح میدم.

بعد از منو بخش “داغ‌ترین‌ها” رو می‌بینیم. طاقچه توضیح نداده که ملاک انتخاب کتاب‌های این بخش چیه ولی احتمالا ترکیبی از میزان فروش، کامنت‌ها و … هست. یکی از محاسن بخش داغ‌ترین‌های این‌جور اپ‌ها اینه که شما می‌‌تونید با سلایق مخاطبین آشنا بشید. این نه تنها برای برای ناشرها و نویسنده‌ها، بلکه برای کسایی که مطالعات اجتماعی دارن هم مفیده! این روزا مردم بیشتر دنبال کتاب‌های انگیزشی و کسب و کار و خلاصه ره صدساله رو یک شبه طی کردن هستن.

بعد از اون طاقچه بنرهایی رو قرار داده که بر اساس مناسبت و سیاست‌های اون تغییر می‌کنن. و باقی صفحه اصلی هم به جدا کردن کتاب‌های برگزیده نشرهای مختلف اختصاص داده شده و البته بخش‌هایی برای معرفی کتاب‌های تازه از تنور درآمده و تقسیم‌بندی موضوعی هم داره!

منوی پایینی هم به شما این امکان رو میده تا بین “خانه” ، “جستجو” ، “کتابخانه” که در واقع آرشیو کتاب‌های شما هست؛ بخش متفاوت و جالب “کتاب‌گردی” و در نهایت هم راهی به منوی جانبی وجود داره.

بخش کتاب‌گردی در واقع عملکردش مثل بخش نظرات اخیر وبلاگ‌ها هست. این بخش باعث میشه یه شبکه بین کاربرها برقرار بشه. شما می‌تونید نقدهای اخیری که بر کتاب‌ها نوشته شده رو بخونید و هم نظرتون رو بگید. اینجا میشه بریده‌هایی از کتب مختلف که توسط کاربرها نشان شده رو خوند. این ویژگی که فقط توی طاقچه دیده میشه یه نقطه مثبت خیلی پررنگ محسوب میشه.

فیدیبو پیشتاز این عرصه هست و بعد از اینکه توسط دیجی‌کالا خریده شد؛ پیشرفت‌های زیادی کرد. نوار بالایی فیدیبو خلوت و ساده هست و سبد خرید و ابزار فیدیباکس رو نشون میده. فیدیبو اخیرا وارد حوزه کتاب صوتی شده و داره جدی پیش میره به همین دلیل اولین باکس رو به “پرفروش‌ترین کتاب‌های صوتی” اختصاص داده. فیدیبو هم مثل طاقچه بنر رو در اولویت دوم قرار داده. فیدیبو معمولا تخفیفات موضوعی و انتشاراتی رو از این طریق اطلاع‌رسانی می‌کنه. در ادامه کتاب‌هایی که اخیرا به فیدیبو اضافه شدن رو می‌تونید ببینید. این تلاش فیدیبو برای مطرح کردن کتاب‌های تازه چاپ برای ناشرها و نویسنده‌های نوپا خیلی می‌تونه مفید باشه.

باکس‌های بعدی برخلاف طاقچه غالبا به موضوعات اختصاص داده شده. البته فیدیبو از یه باکس برای کتاب‌های ترند و مشهور هم دریغ نکرده. کتاب‌هایی که در این بخش می‌بینید؛ معمولا برای شما آشنا هستن و شما رو به خودشون جذب می‌کنند.

منوی پایینی اپ هم ساده و مناسبه و به شما این امکان رو میده تا بین بخش‌های مختلف جا به جا بشید. البته یه بخش دسته‌بندی هم هست که نبودش بهتر از بودنشه. دسته‌بندی‌ها اصلا مناسب نیستن و شما رو به هدفتون نمی‌رسونن.

کتابراه ولی اولویت رو به بنرها داده. اگه از یه بنر استفاده کرده بود می‌تونست ایده خلاقانه‌ای باشه ولی استفاده از دو بنر، فرصت دیدن کتاب‌های پیشنهادی در اولین نگاه رو از مخاطب گرفته. قضیه وقتی فاجعه‌بارتر میشه که باکس بعدی رو هم به کتاب صوتی اختصاص داده. این درحالیه که غالب مخاطب‌های کتابراه علاقه‌مند به مطالعه کتاب هستند نه شنیدنش.

منوی بالایی کتابراه ، دو بخش راهنما و معرفی به دوستان داره. بخش راهنما به سایت کتابراه باز میشه که اگه راهنمای گام به گام درون برنامه‌ای میداشت بهتر بود. بخش معرفی هم خیلی جالب نیست و بهتره از منوی بالایی حذف بشه!

کتابراه بعد از کش و قوس های فراوان از برگزیده هاش رونمایی میکنه و دوباره دوتا بنر دیگه رو به نمایش می‌ذاره. این کار کتابراه این اپ رو بیشتر شبیه ورودی سینما کرده تا کتابفروشی! در ادامه هم باکس‌هایی داریم که کتاب‌های پرفروش صوتی و غیر صوتی رو معرفی میکنه و تقسیم بندی موضوعی هم مشاهده میشه. منوی پایین هم مثل دو اپ دیگه طراحی شده.

…

خب بریم سراغ رابط کاربری بخش کتاب. وقتی شما روی عنوان یه کتاب کلیک می‌کنید با این روبرو میشید :

رابط کاربری این بخش در هر سه اپ خیلی خوب و مناسبه و همه انتظارات رو برآورده می‌کنه. در طاقچه این امکان وجود داره تا شما بریده‌های انتخاب شده توسط کاربرها رو بخونید. این خیلی به شما کمک میکنه تا بتونید کتابتون رو انتخاب کنید. هر سه اپ هم بر اساس کتاب انتخابی شما کتاب‌های مرتبط دیگه رو هم پیشنهاد میدن. فیدیبو آثار دیگه همون ناشر رو توصیه میکنه؛ کتابراه علاوه بر کتاب های هم موضوع ، کتاب های دیگه نویسنده و ناشر رو هم معرفی می‌کنه و طاقچه هم کتاب‌های دیگه نویسنده و کتاب‌های هم موضوع رو پیشنهاد داده. در کل میشه گفت توی این قسمت کتابراه عملکرد بهتری از دوتای دیگه داشته!

و اما اصل کار یعنی رابط کاربری بخش کتابخوان. مهم ترین نکته درباره کتابخوان اینه که ساده باشه ، حروف چینی مناسبی داشته باشه و قابل تنظیم باشه که طاقچه هر سه‌تای اینا رو داره و شما می تونید فونت و سایز اون، فاصله بین خطوط و رنگ پس زمینه رو تغییر بدید. قابلیت جالبی که طاقچه در تمایز با دو اپ دیگه داره اینه که با کلیک روی بالانویسه می‌تونید پی‌نوشت اون رو ببینید و شما رو -برخلاف فیدیبو- به صفحات دیگه منتقل نمی‌کنه؛ علاوه بر اینا طاقچه در طراحی رابط کاربری سعی کرده حس کتاب فیزیکی رو القا کنه و از رنگ هایی مثل کرم و کاهی بهره برده.

ضعیف‌ترین عملکرد در بخش کتابخوان رو کتابراه داره. فاصله بین خطوط و حروف‌چینی چندان جالب نیست. نوشته قالب‌بندی نشده و کل صفحه گوشی رو می‌پوشونه (این مورد به سلیقه شما بستگی داره) و هنگامی که صفحه رو تاچ می‌کنید‌؛ منوی جانبی و خط زمان نوشته رو می‌پوشونه. اینجا شما امکان هایلایت ندارید؛ البته می‌تونید بخش هایی از متن کتاب رو کپی کنید و به اشتراک بگذارید. فونت های متنوعی هم وجود داره ولی امکان تغییر فاصله خطوط رو نداریم.

کتابخوان فیدیبو با طاقچه تقریبا برابری میکنه و میشه گفت در یه سطح هستن. اعمال تغییرات روی متن در فیدیبو راحتتر هست ولی فرصت بارگزاری صفحات کندتره.

مورد بعد که حائز اهمیته اینه که کتاب به هر شکل در دسترس باشه. هر سه کتابخوان برای ios و اندروید اپ دارن و از نسخه تحت وب هم پشتیبانی می‌کنند. فیدیبو و کتابراه اپ ویندوز هم دارن که بود و نبودش خیلی مهم نیست. رابط کاربری نسخه ویندوز فیدیبو متوسط و رابط کتابراه فاجعه‌بار هست. هر دو اپ هم باگ های زیادی دارند. درباره نسخه وب، طاقچه از نظر سرعت از دوتای دیگه بهتره و در رابط کاربری هم با فیدیبو برابری میکنه.

• قیمت‌ها و تخفیفات:

تعیین قیمت تا حد زیادی خارج از کنترل این اپ‌ها هست و ناشر حرف اول رو میزنه به همین دلیل بحث قیمت بیشتر مربوط به تخفیف‌ها میشه. 
علاوه بر تخفیف، طاقچه یه بخش کتابخانه همگانی هم داره که در واقع شما حق عضویت -مثلا شش ماهه- اون رو میپردازید و بعد می‌تونید در طول اون مدت از همه کتاب‌های موجود در کتابخانه استفاده کنید. در واقع شما میتونید کتاب قرض بگیرید. طاقچه به مرور داره تعداد کتاب‌های بخش همگانی رو اضافه می‌کنه؛ با این وجود باید توجه بیشتری بهش داشته باشه!
هوشمندانه‌ترین تخفیف‌ها رو هم فیدیبو داره و به مناسبت رویدادهای مختلف تخفیف‌هایی تا سقف 50 درصد میده. امکان دیگه‌ای که ویژه فیدیبو هست؛ فیدیباکسه. فیدیباکس رو می‌تونید در متروهای تهران و بعضی اماکن عمومی پیدا کنید. نحوه عملکرد اون به این صورت هست که شما بارکد فیدیباکس رو اسکن می‌کنید و تا یه سقف زمانی (مثلا یه ساعت) می‌تونید هر کتابی که مایل باشید رو رایگان بخونید. این نه تنها کمک میکنه از اوقات مرده‌تون بهتر استفاده کنید؛ بلکه می‌تونید یه کتاب رو در چند نوبت که در راه محل کار هستید بخونید و نیازی به خریدش نباشه. علاوه بر اون، فیدیبو اخیرا بخش فیدیبن رو راه اندازی کرده؛ شما با هربار خرید، ارسال کامنت درباره کتاب‌ها و … امتیاز دریافت می‌کنین و می‌تونید در ازاش کد تخفیف بگیرید. کتابراه بیشتر تخفیفاتش رو روی کتاب های پرفروشش متمرکز کرده و تخفیف مناسبتی کمتر داره. پس اگه بیشتر اهل TOP10ها و کتاب‌های خاص هستین؛ کتابراه گزینه مناسبی می‌تونه باشه. در کل هر وقت می‌خواید یه کتاب رو بخرید عاقلانه‌ترین کار مقایسه قیمتش در هر سه اپ هست.

• پراکندگی و فراوانی کتاب‌ها:

اینجا فیدیبو با اختلاف از دو رقیب دیگه جلوتره. تنوع کتابی فیدیبو هم خیلی بیشتره و سرمایه‌گذاری فیدیبو روی کتاب‌ها با دقت بیشتری انجام میشه. البته ناگفته نمونه که بعضی کتاب ها رو فقط در دو اپ دیگه می تونید پیدا کنید. یکی از نمونه هاش آثار نوح هراری از نشر نو هست.

• چیزهایی که این سه شرکت فراموش کردن:

با وجود اینکه این اپ‌ها هم از نظر هزینه‌ها، هم سهولت و هم محیط‌زیست مزایای زیادی دارن و موفق هم عمل کردن ولی مواردی هست که هیچ‌کدوم رعایت نمی‌کنن و می‌تونه در بلند مدت بهشون آسیب بزنه:

1. همکاری: خب این سه کسب‌وکار طبیعتا با هم رقیبن و رقابت باعث پیشرفتشون هم میشه ولی همون‌طور که سامسونگ و اپل هم رقیبن؛ دلیل نمیشه با هم همکاری نداشته باشن! مثلا کتابخوان فیدیبوک که حدود یه سال پیش از طرف دیجی‌کالا و فیدیبو وارد بازار شد؛ می‌تونه با سرمایه‌گذاری و فراهم کردن شرایط برای فروش کتاب‌های طاقچه، کتابراه و … مخزن کتاب‌های خودش رو گسترش بده. این نه تنها باعث میشه استقبال عمومی از فیدیبوک خیلی بیشتر بشه؛ بلکه به اون دوتای دیگه هم در دیده شدن و فروش کمک می‌کرد.
2. به روز بودن: اوج استقبال و فروش یه کتاب، زمان معرفیش هست. معمولا اون زمان اخبار درباره اون کتاب داغ داغه و هوادارهای نویسنده هم در به در دنبال تاریخ انتشار کتاب هستن. روال کار این سه اپ در حال حاضر به این صورته که چند ماه بعد از انتشار چاپی اون، با زور و التماس نسخه الکترونیک اون رو منتشر می‌کنن. درحالی که اگه بتونن همزمان و حتی قبل از انتشار نسخه چاپی کتاب رو برای فروش (و در بعضی موارد خاص پیش‌فروش) بگذارن؛ مخاطب‌های خیلی بیشتری می‌تونن جذب کنن. البته این مورد درحال بهبوده و امسال چند جلد کتاب همزمان با رونمایی در نمایشگاه کتاب به این کتابخوان‌ها اضافه شد.
3. محترم شمردن حقوق مخاطب: طبیعتا وقتی من 60 درصد قیمت یه کتاب رو پرداخت می‌کنم؛ انتظار دارم همون حق مالکیتی که نسبت به کتاب‌های فیزیکی دارم؛ اینجا هم داشته باشم. مثلا من باید به فایل epub کتاب دسترسی داشته باشم یا بتونم اون رو به یه نفر دیگه قرض یا هدیه بدم یا به اصلاح تاخت بزنم! در حال حاضر روال کار این اپ‌ها به این صورته که شما هربار که بخواید کتاب رو در یه دیوایس دیگه داشته باشید؛ باید به سرورهای اپ متصل و اون رو دانلود کنید؛ به عبارتی اگه یه روز سرورهای اونا قطع بشه؛ دسترسی شما به کتابتون هم قطع میشه. این اپ‌ها می‌تونن امکان ذخیره‌سازی فایل epub (هرچند رمزگذاری شده) در فضاهایی مثل Google drive شخصی هر فرد رو فراهم کنن تا برای استفاده از کتاب‌ها نیازی به بقایای اون اپ نباشه. همینطور فعال کردن امکان هدیه دادن یا قرض دادن کتاب به دیگران (البته به صورت محدود) هم خیلی در ترویج کتاب‌خوانی نقش داره.
4. هموار کردن راه برای نویسنده‌های تازه کار: این اپ‌ها می‌تونن به نویسنده‌ها کمک کنن تا بدون نیاز به کمک ناشر، کتاب‌هاشون رو منتشر کنن. این علاوه بر کاهش هزینه‌ها برای نویسنده و مخاطب، باعث میشه یه نویسنده خیلی سریع‌تر دیده بشه.

• حرف آخر

خب تصویر دیگه گویای همه چیز هست. بهترین کار اینه که از هر سه تای این کتاب‌خوان‌ها استفاده کنیم. مثلا شما می‌تونید کتاب مورد علاقتون رو با کمک کتابراه پیدا کنید؛ بعد از توی طاقچه نقد و کامنت‌ها و بریده‌هاش رو بخونید و در نهایت هم با یه تخفیف خوب از فیدیبو بخرید 🙂

نویسنده مطلب: احمدرضا

منبع مطلب